O sistema educativo é primitivo, aínda non sabemos como funciona o cerebro na aprendizaxe


O premio Nobel Torsten Wiesel fala sobre a importancia de aplicar o que se sabe sobre o cerebro á educación e da viabilidade dos grandes proxectos de neurociencia.




El país


Fai máis de medio século, Torsten Wiesel (Upsala, Suecia, 1924), xunto ao seu compañeiro David Hubel, completou unha serie de experimentos que nos ensinaron como vemos. Hubel desenvolvera un método para rexistrar a actividade de neuronas individuais cun electrodo metálico que lle permitiu medir o que sucedía no cerebro. Con esa ferramenta puideron estudar como responden millóns de células a estímulos concretos que chegan a través do ollo para construír as imaxes na cortiza visual. Ademais, tapando un ollo a gatos de laboratorio, puideron comprender como madura o sistema visual durante o desenvolvemento. As neuronas que non recibiron impulsos porque o ollo que debía alimentalas estaba pechado non se desenvolveron e, se ese ollo non se abría antes dun determinado momento, o gato nunca recuperaba a capacidade inicial.

A semana pasada, Wiesel, que vai cumprir 93 anos, visitaba A Coruña para presentar as CorBI Torsten Wiesel Lectures, un ciclo de conferencias organizado pola Fundación CorBI á que o científico cedeu o seu nome. Coa perspectiva dos anos, o neurocientífico repasaba algunhas das consecuencias do seu traballo, polo que recibiu o Nobel de Medicamento en 1981, e daba a súa opinión sobre algúns dos grandes retos e proxectos da ciencia do cerebro.

“Temos un sistema educativo moi primitivo”, sinala. En parte, porque aínda "falta por saber como funciona o noso cerebro durante a aprendizaxe" e en parte, porque o que se sabe non se aplica. “Sabemos, por exemplo, que un bebé con seis meses ten capacidade para recoñecer un amplo rango de fonemas, pero despois, cando creces e aprendes a túa lingua, perdes esa capacidade”, explica. “Isto significa que nacemos coa habilidade para facer moitas cousas que logo, polas restricións da contorna, desaparece”, engade. Nesta liña, lembrou os experimentos da investigadora Patricia Kuhl, que mostrou como os nenos xaponeses e estadounidenses, entre o sexto e o oitavo mes de vida, recoñecen coa mesma frecuencia os sons de ambas as linguas. Con todo, cando se achegan ao ano de vida, empezan a detectar mellor as fonemas da súa propia lingua e o seu cerebro empeza a quedar atado a ese idioma. “Tamén fixo outro experimento con dous grupos de nenos xaponeses. A uns expúñaselles á lingua, pero non se lles facía utilizala e a outros se lles facía escoitar a lingua, pero tamén debían practicala. Así viron que só os que usaban o idioma podían recuperar ou manter as habilidades para falala e recoñecela. Por que é así? Estes son o tipo de cuestións fundamentais que temos que responder”, expón.

Nesta interacción entre os humanos e a súa contorna e a súa influencia no desenvolvemento das neuronas, a Wiesel tamén lle preocupa como vai afectarnos a tecnoloxía. “Hai moitas cousas que non sabemos como afectan a aprendizaxe. Os smartphones, por exemplo. Antes os nenos adoitaban xogar no campo e agora xa non. A xente vai tomar unha cunca de café e está todo o tempo mirando o móbil. Esas cousas van a provoca cambios profundos na forma en que as persoas interactúan ou mesmo na creatividade. Introducimos novas tecnoloxías e formas de comunicación e creemos que todo vai ser igual. E non vai ser así”.

Sobre os obxectivos dun dos grandes proxectos de investigación do cerebro, o Human Brain Project, con máis de 1.000 millóns de euros de investimento, Wiesel é moderadamente escéptico. Para el, o obxectivo final deste proxecto, que pretende recrear o funcionamento do noso cerebro, é demasiado ambicioso. “O programa, é brillante, como o seu creador, Henry Markram, pero quizá sexa demasiado complicado”, sinala. “Recrear o cerebro é moi difícil. Hai 10.000 sinais entre cada neurona e para recrear iso necesitas moita potencia. Xa facelo cunha soa neurona sería moi complicado [no cerebro humano hai contorna a 100.000 millóns]. Algunhas veces, preguntas por que non tentan facer un modelo informático do funcionamento dunha célula, con todas as súas funcións, os seus sinais, os seus factores de transcrición, o ADN, o ARN… E dinche que é demasiado complicado. E é certo, é moi complicado, pero pensar que podes facelo para 30.000 millóns de células como o Human Brain Project e facer unha simulación, para min non ten sentido lóxico”.

Wiesel non considera que o investimento vaia a ser un diñeiro desperdiciado. “Está ben ter individuos visionarios como Markram, xente que ve o futuro”, di. Pero, engade: “A pregunta que che tes que facer é: É o momento adecuado? Cando eu estaba en Harvard, nos anos 60 e os 70, había moita actividade en intelixencia artificial, con moita xente brillante, pero non estaba madura para ter resultados significativos. Agora, grazas a desenvolvementos en supercomputación ou o big data, ou o recoñecemento de caras e voces, a xente empezou a pensar que igual é posible cumprir os soños daquela época. Pero aínda hai moitos misterios por descubrir: como vemos, como procesamos o son ou o sabor. E os detalles e a comprensión detallada de como se procesa a información”. En calquera caso, Wiesel considera que “hai boa xente involucrada no proxecto e teñen recursos. Pode ser algo parecido ao que sucedeu coa guerra contra o cancro de Nixon no setenta. Foi un gran proxecto que non resolveu o problema do cancro, pero aquel esforzo estimulou a bioloxía molecular ou a bioquímica”.

Por último, opina tamén sobre a necesidade de que en Europa se logre atraer máis diñeiro privado cara á ciencia. “En Europa, os científicos quizais fomos demasiado pasivos. Eu fun presidente dunha universidade en EE UU [a Universidade Rockefeller] e unha parte importante do meu traballo era conseguir diñeiro. Creo que se non sabes facer iso, vender o teu proxecto, a túa institución, dar confianza, é algo que debes aprender. E temos que crear mellores ferramentas para chegar ao público, porque moita xente non entende que a tecnoloxía que nos mellora a vida, que cura enfermidades, non existiría sen a ciencia”.
Seguinte
« Prev Post
Anterior
Next Post »