O cerebro necesita emocionarse para aprender

Os novos experimentos no ensino albiscan o fin das clases maxistrais.

Unha das tendencias é a neurodidáctica.

El país




No ano 2010 un equipo de investigadores do Massachusetts Institute of Techonolgy (MIT), en Boston, colocaron a un universitario de 19 anos un sensor electrodérmico no pulso para medir a actividade eléctrica do seu cerebro as 24 horas durante sete días. O experimento arroxou un resultado inesperado: a actividade cerebral do estudante cando atendía nunha clase maxistral era a mesma que cando vía a televisión; practicamente nula. Os científicos puideron probar así que o modelo pedagóxico baseado nun alumno como receptor pasivo non funciona.

“O cerebro necesita emocionarse para aprender”, explica José Ramón Gamo, neuropsicólogo infantil e director do Máster en Neurodidáctica  da Universidade Rei Juan Carlos. No último lustro, en España apareceron diferentes correntes que queren transformar o modelo educativo e unha delas é a neurodidáctica. Non é unha metodoloxía, senón un conxunto de coñecementos que está a achegar a investigación científica no campo da neurociencia e a súa relación cos procesos de aprendizaxe. “Antes só se podía observar o comportamento dos alumnos, pero agora grazas ás máquinas de neuroimaxe podemos ver a actividade cerebral mentres realizan tarefas”, engade Gamo. Esa información serve aos profesores e pedagogos para decidir que métodos son os máis eficaces.

Gamo, que estuda as dificultades de aprendizaxe de persoas con dislexia e TDAH desde fai máis de 20 anos, observou que na maioría dos casos eses problemas non estaban relacionados con esas síndromes, senón coa metodoloxía escolar. El e o seu equipo identificaron que o 50% do tempo das clases de primaria en España baséanse en transmitir información aos estudantes de forma verbal, algo que en secundaria sucede o 60% do tempo e en bacharelato case o 80%. “Indagamos sobre o que estaba a suceder nas aulas e queriamos saber que dicía a ciencia respecto diso, si ese método estaba xustificado”.




Baseándose en diferentes investigacións científicas e nas súas propias, concluíron que para a adquisición de información nova o cerebro tende a procesar os datos desde o hemisferio dereito -máis relacionado coa intuición, a creatividade e as imaxes-. “Neses casos o procesamiento lingüístico non é o protagonista, o que quere dicir que a charla non funciona. Os xestos faciais, corporais e o contexto desempeñan un papel moi importante. Outra mostra da ineficacia de a clase maxistral”, explica Gamo.

Por iso, a neurodidáctica propón un cambio na metodoloxía de ensino para substituír as clases maxistrais por soportes visuais como mapas conceptuais ou vídeos con diferentes apoios informativos como gráficos interactivos que requiran a participación do alumno. Outra das apostas é o traballo colaborativo. “O cerebro é un órgano social que aprende facendo cousas con outras persoas”, engade.

No últimos cinco anos, Gamo formou en neurodidáctica  a docentes dunha trintena de colexios públicos en diferentes comunidades autónomas. O principal problema, na súa opinión, é que as escolas non están a tomar a decisión sobre cara a onde queren innovar, ao que se suma que ninguén lles acompaña na implementación das novas metodoloxías.

“As direccións dos centros están enrocadas nos métodos tradicionais baseados en clases maxistrais, memorización e exames escritos”.

Nese escenario conviven centos de profesores e entre eles hai quen non se conforman co establecido. Chema Lázaro, de 34 anos, dá clase a alumnos de sexto de primaria nun colexio concertado de Moralzarzal e desde hai dous anos e medio aplica a neurodidáctica na aula. “Os meus alumnos sempre me dicían que eu molaba moito, pero que as miñas clases eran unha porcallada”, conta. Empezou a investigar sobre metodoloxías alternativas e creou o blog Pizarras abiertas, que en 2013 valeulle o premio nacional sobre o TIC na aula do Ministerio de Educación. Lázaro buscaba unha base científica que apoiase a súa aposta: facer que os seus estudantes aprendesen para toda a vida sen memorizar.

O 50% do tempo das clases de primaria en España destínase a que fale o profesor. En bacharelato é case o 80%.

“O meu método respecta o proceso polo que o cerebro aprende: primeiro vai a motivación, daquela a atención e por último a memoria. Nesa orde”. Para explicar o antigo Exipto tenta captar o vínculo emocional dos rapaces. A través da súa canle de YouTube exponlles xeroglíficos en vídeos con formato de tráiler cinematográfico. “Con ese material motívanse e así teño alumnos atentos”, continúa. Utiliza a gamificación e as capitais apréndense gañando puntos na plataforma Kahoot. Para ver as pirámides, vista desde un dron ou Google Earth.

Unha das plataformas de educación online baseada na neurodidáctica é Neurok. O director da compañía, Agustín Cuenca, empezou a explorar o mundo educativo fai 10 anos, cando ao seu fillo de cinco anos diagnosticáronlle hiperactividade. “Partimos de que a formación online non funciona, só un 10% dos que se apuntan a un MOOC -cursos online masivos e gratuítos- termínao”. Nunha plataforma tradicional atópanse contidos, mentres que en Neurok  hai debates.

Conca e un equipo de 10 pedagogos e profesores de universidade e primaria aplicaron os formatos de Twitter e Facebook á educación. “Antes sempre sabías a quen pedir os apuntamentos. Agora decides a quen seguir nesta rede social na que todos os alumnos comparten contidos e debaten sobre diferentes temas. O profesor fai de guía e achega criterio sobre que contidos son de calidade”, explica Conca. O máis difícil deste modelo de aprendizaxe, recoñece este informático, é a participación. O sistema conta con hashtags, mencións ou notificacións no móbil, entre outros servizos. A idea de Neurok é ser utilizada como unha plataforma de apoio ás clases presenciais ou directamente como o esqueleto dun curso online.

Iso é o que sucede co Máster en Neurodidáctica  do Rei Juan Carlos, un curso blended no que o 80% do contido impártese na rede. Até agora, tamén usaron Neurok na UNED e na Universidade de Estremadura, coa que están a colaborar nunha investigación para medir a calidade dos contidos compartidos polos alumnos e o seu nivel de interacción na plataforma.

“Aínda hai moita xente que desconfía destes métodos, pero nuns 15 anos empezaranse a ver os resultados”, comenta Conca, que xa asesorou a máis de 30 colexios públicos de diferentes comunidades autónomas a través da súa consultora educativa Niuco. Para todos aqueles que busquen evidencias científicas da neurodidáctica, o profesor da Universidade de Barcelona Jesús Guillén recompila no seu blog Escuela con cerebro as últimas investigacións realizadas en diferentes partes do mundo.

Seguinte
« Prev Post
Anterior
Next Post »